“It’s about shame, disgust, and losing every sense of dignity” schreef je, en al wachtend op een vroege trein naar het Zuiden voel je weer dat het waar was. Dat het nog altijd waar is.

Je hoeft je ogen niet eens te sluiten om weer voor je te kunnen zien hoe je laatste gevoel van trots, van waardigheid, op een druilerige dag in oktober in duizend stukjes uit elkaar spatte en je verslagen achterliet. Verslagen en gehavend.

“It’s about darkness, silence, and secrecy” schreef je.

Misschien dat je het recht wel had. Misschien dat het ondanks alles had gemogen. Misschien dat het – boven alles – ook de enige juiste reactie was geweest. Een kloppende reactie was geweest, in ieder geval. Maar je kon het niet. Alles in jou kon het niet, en durfde vooral ook niet.

Liever sterven, dan boos zijn

Van die dagen in tweede persoon enkelvoud, die je soms wel, soms niet, in meervoud laten eindigen. In delen van jezelf, van toen, van later. Sommigen bekend, maar sommigen ook niet. En misschien dat het juist wel de onbekende fragmenten zijn, die je het langste achtervolgen. Die het diepst verankerd zijn, het zwaarste wegen en die jou, in alle ongrijpbaarheid, het meest hebben gegrepen.

Het meest weten te grijpen.

“Zuster?” hoorde je zachtjes roepen. “Zuster?”

Het was bijna half elf. Net toen je dacht dat iedereen eindelijk rustig lag te slapen en je een eerste zin in een dossier wilde typen, klonk er vanuit de linkervleugel plots geroep. Het bleek de zoveelste verrassing van de avond, die in haar geheel al niet volgens plan of verwachting verliep.

“Zuster, ik moet u nog wat vertellen” riep ze

“Wil jij naar kamer 20 gaan? Hij heeft steunkousen, liggen als het goed is op z’n stoel, en als het lukt, trek hem dan gelijk schone kleren aan. Hij kan soms wat lastig zijn, maar hij doet niks hoor. Ik heb toestel 2, bel maar als er iets is.“

Er volgde een zelfbewust moment waarin je je een aantal seconden afvroeg hoe je in hemelsnaam met schort, twee paar handschoenen, mondmasker en spatbril op een afdeling met ernstig dementerende bewoners was beland, maar voor je dat besef goed en wel kon laten inzinken, vroeg gerinkel in de woonkamer je aandacht.

In 4VWO moest elke leerling bij Nederlands een betoog houden over een onderwerp dat hen interesseerde. Voor sommigen was alleen al het selecteren van een onderwerp dat hun interesse had een hele opgave, maar niet voor jou. Net zomin vond je, in tegenstelling tot veruit de meesten, spreken voor een groep een probleem.

Wat jou past echt angst en verdriet aanjaagde, was het steeds maar moeten zwijgen

‘Mijn probleem zit niet in mijn hoofd, het zit in mijn lijf’ zei je.
‘Als je met me blijft praten, kom je nooit bij mijn pijn’ zei je. En God wat bleek dat ook nu weer waar.

Na de zoveelste dag waarin je met je ziel onder je armen rondzwierf en je geest eerder nergens dan ergens verbleef, had je opeens de woorden voor het bijpassende gevoel: met de duivel op de hielen.