Misschien dat je het recht wel had. Misschien dat het ondanks alles had gemogen. Misschien dat het – boven alles – ook de enige juiste reactie was geweest. Een kloppende reactie was geweest, in ieder geval. Maar je kon het niet. Alles in jou kon het niet, en durfde vooral ook niet.

Liever sterven, dan boos zijn

Van die dagen in tweede persoon enkelvoud, die je soms wel, soms niet, in meervoud laten eindigen. In delen van jezelf, van toen, van later. Sommigen bekend, maar sommigen ook niet. En misschien dat het juist wel de onbekende fragmenten zijn, die je het langste achtervolgen. Die het diepst verankerd zijn, het zwaarste wegen en die jou, in alle ongrijpbaarheid, het meest hebben gegrepen.

Het meest weten te grijpen.

In 4VWO moest elke leerling bij Nederlands een betoog houden over een onderwerp dat hen interesseerde. Voor sommigen was alleen al het selecteren van een onderwerp dat hun interesse had een hele opgave, maar niet voor jou. Net zomin vond je, in tegenstelling tot veruit de meesten, spreken voor een groep een probleem.

Wat jou past echt angst en verdriet aanjaagde, was het steeds maar moeten zwijgen

‘Mijn probleem zit niet in mijn hoofd, het zit in mijn lijf’ zei je.
‘Als je met me blijft praten, kom je nooit bij mijn pijn’ zei je. En God wat bleek dat ook nu weer waar.

Na de zoveelste dag waarin je met je ziel onder je armen rondzwierf en je geest eerder nergens dan ergens verbleef, had je opeens de woorden voor het bijpassende gevoel: met de duivel op de hielen.

“Maar wanneer gaat het dan écht niet meer? Hoe weet je dat je de grens bereikt hebt?” hoor je haar zeggen aan de andere kant van de lijn. En je lacht.

Niet omdat het leuk is, wel omdat het is alsof je jezelf hoort praten. En omdat je weet dat deze vraag stellen, hem beantwoorden is. Zeker voor het type mens dat jullie zijn; te goed voor de wereld, te slecht voor jezelf.

“Als ik die ene groep nou niet meer zou hebben, dan gaat het misschien nog wel” hoor je haar zeggen. En je lacht, om al die keren dat jij jezelf net zo voor de gek hield met pleisters op gapende wonden plakken, hopende op genezing. Of toch in ieder geval verlichting van je klachten.

‘Je bent niet verloren’ zei ze, maar waarom voelde je dan toch kwijt? Waarom voelde het dan alsof je zoek was, alsof je niet meer wist waar je jezelf kon vinden?

‘Er is hoop’ zei ze, maar dat kon jij alleen maar hopen. Vanuit de plek waar je nu leefde, voelde je vooral heel hopeloos.

‘Waar ken je dit gevoel van?’ vroeg ze, en nog voor het uitspreken van die zin was je in gedachten al vertrokken naar de zolderkamer waar je ooit zat. Met je rug tegen de muur en je benen opgetrokken, zittend op het tapijt. Jezelf te wiegen, heen en weer, heen en weer, heen en weer. Want stilstand is achteruitgang, dat leerde je al vroeg. En dus bleef je maar wiegen.